حمایت از تولید ملی
اولین آیینه های شیشه ای عبارت بودند از صفحه ای شیشه ای که پشت آن با ورقه نازکی از سرب اندوده شده بود.
در قرون وسطی آیینه های فولادی که صیقلی تر و شفاف تر از انواع مسی، مفرغ و برنزی آن بود رواج فراوان یافت و قرن ها مورد استفاده قرار گرفت، تا اینکه ناگهان تحولی پیش آمد و کاربرد شیشه در ساخت آیینه کشف شد.
ظاهراً این تکنیک اختراع اروپائیان نیست و باید زادگاه آن را در چین، هند و یا به احتمال قوی در خاورمیانه جستجو کرد.
در قرن دوازدهم علوم و صنایع در سرزمین های پهناور اسلامی به اوج ترقی رسیده بود که از آن جمله می توان به اخترشناسی، پزشکی، ریاضیات، کاغذسازی، شیشه گری و بلورسازی اشاره کرد.
بنابراین اختراع آیینه شیشه ای می تواند ابتدا در همین منطقه صورت گرفته و سپس به اروپا راه یافته باشد.
در قرون بعد آیینه سازی، شیشه گری و بلورسازی به تدریج به مراحل تولید صنعتی دست یافتند و کارگاه های کوچک ساخت آن ها به کارخانه های بزرگ مبدل شدند.
در قرون ۱۵ و ۱۶ میلادی، کارگاه ها و کارخانه های متعددی برای ساخت انواع آیینه و شیشه و اشیاء بلورین در ونیز به وجود آمد و صنعتگران چیره دست این شهر، با نوآوری ها و ابتکارات جالبی که در این زمینه از خود نشان دادند، شهرتی در سراسر اروپا به هم زدند.
● آیینه کاری
هنر آیینه کاری یکی از زیباترین هنرهای سنتی ایران است که عمدتاً در تزیینات داخلی بناهای تاریخی به ویژه اماکن متبرکه کاربرد دارد.
اجرای طرح های منظم و نقش های متنوع به وسیله قطعات کوچک و بزرگ آیینه برای تزیین سطوح داخلی بنا را هنر آیینه کاری می گویند.
در این رشته هنری، هنرمند آیینه کار با استفاده از شیشه و برش آن به اشکال متنوع، فضایی درخشان و زیبا در بناها می آفریند که از بازتاب نور در قطعات بی شمار آیینه تشعشع، درخشش و زیبایی در تزیینات بناها ایجاد می شود و پوششی بسیار مناسب و زیبا برای تزیین بنا از نظر استحکام و دوام است.
آب و آیینه در فرهنگ ایرانیان همواره به شکل دو نماد پاکی و روشنایی، راستگویی و صفا مورد توجه بوده و احتمالاً به کارگیری آیینه در تزیینات معماری برگرفته از همین فرهنگ است. اما بهره گیری از قطعات آیینه و هنر آیینه کاری به صورت کنونی ریشه های اقتصادی نیز دارد.
بدین معنی که بخشی از آیینه هایی که از سده ۱۰هجری قمری به صورت یکی از اقلام وارداتی از اروپا به ویژه از ونیز به ایران آورده می شد به هنگام جابه جایی در راه می شکست.
هنرمندان ایرانی برای بهره گیری از قطعات شکسته راهی ابتکاری یافتند و از آنها برای آیینه کاری استفاده کردند و آیینه کاری ظاهراً با کاربرد آنها آغاز شد. آیینه کاری در آغاز با نصب جام های یک پارچه آیینه بر بدنه بنا شروع شد. نه تنها درون بنا بلکه دیوارهای ستوندار عصر صفوی نیز با آیینه های بزرگ تزیین شد.
● شیوه اجرای کار در آیینه کاری
این گونه است که نخست، طرح مورد نظر توسط طراح، معمار یا شخص آیینه کار آماده می شود سپس کاغذ طراحی شده را سوزنی می کنند و برسطح کار می گذارند و روی آن گرده زنی می کنند.
پس از آن از روی طرحی که به وسیله گرده بر دیوار منتقل شده، هنر آیینه کاری را به وسیله چسباندن قطعات آیینه روی دیوار با گچ و سریش به انجام می رسانند.
در سطوح آیینه کاری زمینه کار دارای نقوش یا خطوط برجسته یا فرورفته است زمینه کار توسط یک فرد گچ بر مشابه طرح آیینه کاری آماده شده، سپس قطعات آیینه به وسیله آیینه بر یا آیینه کار در اندازه و اشکال مورد نظر با الگویی مقوایی برش داده شده (بدون انکه آنها را از هم جدا سازند) آماده می شود.
آنگاه آیینه چسبان به وسیله خمیری که مرکب از گچ و سریش است قطعات آیینه را براساس طرح به وسیله فشار آوردن دست به محل برش آن ها روی گچ کشته بر سطح کار می چسباند و با فشار دست برجستگی و فرورفتگی مورد نظر را ایجاد می کند، سپس نقوش دلخواه و مورد نظر را پدیدار می سازد در خاتمه آیینه پاک کن سطح کار را پاک کرده، براق می کند.
اجرای طرح روی کاغذ پس از تشخیص ابعاد و تقسیم بندی گره محاسبه می شود سپس هر گره را در خود خرد کرده و به وسیله آیینه های حمیل یک سانتیمتری که در اطراف نقش گره چسبانده می شود، گره اصلی نمایان می شود.
در داخل لقاط گره نقوش ویژه طراحی شده مثل نقوش اسلیمی، گل و برگ و پرنده و غیره را اجرا می کنند و افزون بر آن قسمت آیینه بری به وسیله آیینه های رنگی و برش آیینه به صورت محدب که به نام کُپ بری (آیینه محدب) معروف است، طرح لازم را آماده کرده و به عنوان مثال در طرح درخت انگور الوان، سیاه و یاقوتی که هم رنگ و هم ابعاد آن مشخص است، شبیه اصل درخت طراحی می کنند و آیینه محدب را بر اساس طرح آماده با گچ بر سطح کار می چسبانند.
سپس لایه گچ نرم در قطر حدود سه میلی متر بر آخرین سطح بر جسته مالیده می شود و پس از آن شیشه های محدب ساخته شده را خرد کرده و با انواع آیینه های رنگی به کار می برند.
در مورد طرح های گیاهی و اسلیمی و قواره سازی، مانند معرق کاری برای تمام نقوش، الگو تهیه کرده و پس از برش آیینه با الماس، به کمک سنگ، لبه های آن را گرد می کنند.
ضخامت مطلوب آیینه برای آیینه کاری یک میلی متر است، اما تا ضخامت دو میلی متر یا بیشتر نیز به کار برده شده است. از آنجا که واردات آیینه، گران قیمت و شکننده بود، استادکاران ایرانی از مدت ها پیش به ساخت آیینه های قلع و سیمابی می پرداختند.
بعدها جیوه دادن آیینه تغییر کرد و آب مقطر و نیترات دراژن ه کار بردند. این آیینه چندان که باید شفاف نبود، از این رو در عمده آستانه ها و اماکن متبرکه آیینه های بلژیکی به کار برده شده است.
مواد لازم: ● ابزار و مواد کار آیینه کاری
مصالح و مواد مورد استفاده در هنر آیینه کاری عبارتند از: آیینه، چسب یا بُنکس (در اصطلاح چسب چوب را گویند)، سریش و گچ نرم. ابزارهایی که در هنر آیینه کاری استفاده می شوند عبارتند از: قلم طراحی، خط کش چوبی برای خط اندازی روی شیشه، میز زیر دست، الماس آیینه بر و تنها ابزاری که در نصب آن به کار برده می شود کاردک است .
