کمان 99 نقطه افتخار دفاع مقدس

کمان 99 سیلی محکم نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز دوم جنگ تحمیلی

کد مطلب : 96070101

این برگ تاریخ را حتما بخوانید و به ایرانی بودن خود و به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران افتخار کنید.

سرلشکر جواد فکوری، فرمانده نیروی هوایی و وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران بود. وی در محله چرنداپ شهر تبریز متولد شد. خلبان جنگنده اف-۴

در چند سال اخیر افراد سست عنصر داخلی با الفاظ و سفسته های مسخره خود همسوی دشمنان خارجی شدند و خواسته یا نا خواسته آب به آسیاب دشمنان ایران زمین می ریزند . و سبک زندگی خود را که آویزان بودن به قدرت های دنیوی می باشد را می خواهند با حرف های به ظاهر قشنگ آن را به کشور بزرگ و با تمدن ایران زمین دیکته کنند ، که این سبک زندگی در ایران چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام هیچ جایی ندارد . چه در زمان جمشید و کوروش  و چه در زمان آغا محمد خان و نادر شاه و چه درحال حاضر در جمهوری اسلامی ایران این سبک خفت بار هیچ جایی ندارد . 

کمان 99 یکی از این موارد تاریخی می باشد که در دنیا بی نظیر می باشد و تمام جهان را که در آن زمان پشتیبان صدام بودند در جای خودشان نشاند. 

حمله 140 جنگنده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تنها پس از 24 ساعت از حمله غافلگیر کننده صدام که باعث از بین رفتن 60 درصد توان هوایی رژیم بعث عراق شد. 

تحرکات نیروهای عراقی قبل از آغاز جنگ

تا قبل از آغاز جنگ تحمیلی تحرکات رژیم بعثی در مرزهای کشورمان خبر از جنگ تمام عیار می‌داد. عراق با حمله به پاسگاه‌های مرزی و نقض مکرر حریم هوایی ایران بدنبال ماجراجویی بود و در مرزهای خود مشغول جاده‌سازی و سنگرسازی و تدارک حمله نظامی به ایران بود.

جنگنده‌های عراقی بارها حریم هوایی ایران را نقض کرده و دست به عملیات شناسایی هوایی در خاک ایران می‌زدند. همزمان شهرهای مرزی ایران از جمله “پیرانشهر”،”پاوه”، “سردشت”، “دهلران”، “قصر شیرین”، “نفت‌شهر” و “موسیان” را نیز مورد حملات پراکنده قرار گرفته بودند، به طوری که تا 31 شهریور سال 1359 جمعاً 464 مورد تجاوز زمینی، هوایی و دریایی به از نیروهای عراقی به ثبت رسیده است.

جنگ آغاز می شود

صدام حسین در 26 شهریور سال 1359 در مجلس ملی عراق قرارداد 1975 الجزایر را به صورت یک جانبه لغو و آن را در جلوی دوربین تلویزیون پاره کرد و با آرزوی تسلط بر اروندرود و استان خوزستان آتش جنگ با ایران را برافروخت. عراق در این جنگ از تاکتیک رژیم صهیونیستی در جنگ شش روزه اعراب استفاده کرد و جنگ را با حمله هوایی در 31 شهریور مصادف با 22 سپتامبر 1980 آغاز کرد.

در آغاز جنگ نیروی هوایی دشمن با این تصور که ارتش ایران با از دست دادن پوشش و پشتیبانی هوایی به سرعت از پا در خواهد آمد به ده مرکز عمده هوایی کشور حمله کرد.

ساعت 14 بعد از ظهر 31 شهریور نیروی هوایی عراق با هدف از بین بردن توان هوایی ایران و هموار کردن راه نفوذ زمینی به خاک ایران دست به حمله گسترده پایگاه‌های هوایی مهم ایران زد. به این منظور دو موج از جنگنده- بمب‌افکن‌های عراقی به هشت پایگاه اصلی نیروی هوایی، چهار فرودگاه و چهار پایگاه تاسیسات نظامی ارتش یورش بردند، اما به دلیل اجرای ضعیف عملیات، عدم آگاهی کلی نسبت به اهداف و همین طور استفاده از سلاح‌های نا‌مناسب در برابر آشیانه‌های مستحکم جنگنده‌های ایران، عملیات مطابق طرح پیش‌بینی شده اجرا نشد.

اولین واکنش نیروی هوایی ارتش تنها به فاصله 2 ساعت

به دنبال این تهاجم ناجوانمردانه، سرهنگ خلبان شهید “جواد فکوری” فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی، با اعلام وضعیت اضطراری از کلیه فرماندهان برای جلسه ای در ستاد نیروی هوایی دعوت و درجلسه تأکید می‌کند که باید جواب قاطع و سریعی به این حملات داده شود. شهید فکوری تأکید می کند “ما باید به تکلیف خودمان عمل نماییم و از کشورمان دفاع کنیم ما برای این روزها آموزش دیده‌ایم و نتیجه آن دست خداوند است “.

با پایان جلسه، همه روی این نکته تأکید دارند که باید جوابی قاطع و سریع به دشمن داده شود. برهمین اساس به پایگاه‌های سوم شکاری همدان و ششم شکاری بوشهر مأموریت داده می‌شود تا در عملیات‌های جداگانه‌ای و با در نظر گرفتن اصل غافلگیری جوابی سریع به این حمله هوایی عراق بدهند.

تنها دو ساعت بعد نیروی هوایی ایران به حملات عراقی‌ها واکنش نشان داد در هنگام حمله به فرودگاه مهرآباد تهران، با اعلام تعقیب جنگندهای دشمن دو فروند فانتوم، این پایگاه اقدام به رهگیری میگ‌های عراقی می‌کنند.

همزمان با این عملیات، خلبانان و تکنیسین‌ها در پایگاه “سوم شکاری نوژه” و پایگاه “ششم شکاری بوشهر” پیشاپیش تدارک اولین حمله تلافی‌جویانه به خاک عراق را دیده بودند. در مدت زمان کمتر از دو ساعت عقاب‌های تیز چنگال ایرانی مهم‌ترین پایگاه‌های هوایی شامل “الرشید” در جنوب بغداد و شعیبه در نزدیکی بصره را مورد هدف قرار دادند.

دقایقی بعد دومین دسته پرواز چهارتایی متشکل از چهار فروند فانتوم از بوشهر به پرواز درآمد. فرماندهی دسته پروازی را سرهنگ “سپید موی آذر” به عهده داشت؛ شهید سروان “دژپسند” به عنوان بال لیدر همراه با سرلشگر خلبان شهید “علیرضا یاسینی” (کمک خلبان مسعود اقدام) در نقطه شماره 3 و سروان “فعلی‌زاده” به عنوان جنگنده شماره چهار اوج گرفتند و با موفقییت پایگاه شعیبه را در بصره کوبیدند.

اولین عملیات پایگاه هوایی بوشهر دقیقاً همان‌طور که برنامه‌ریزی شده بود انجام گرفت و تا چند هفته بعد خبری از جنگنده‌های‌ عراقی بر فراز آسمان ایران نبود.

در اولین روز جنگ در جریان تعقیب جنگنده‌های عراقی جمعا 5 فروند از هواپیماهای عراق ساقط شد که سه فروند آن توسط پدافند فرودگاه همدان، یک فروند توسط خلبانان فرودگاه تبریز و یک فروند هم در غرب تهران مورد هدف فانتوم‌های ایرانی قرار می‌گیرد.

آتش خشم ایران با اجرای عملیات کمان 99

“پرسنل نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی” (معاونت‌های عملیات پایگاه‌ها) با دستور فرمانده محترم نیروی هوایی سرتیپ شهید “جواد فکوری” که شخصا در طرح این عملیات شرکت داشت، شبانه مشغول طراحی، طرح عملیاتی کمان 99 می‌شوند و طرح عملیات در واپسین دقایق شامگاه 31 شهریور 59 آماده می‌شود.

برای اجرای این طرح، خلبانان در هر پایگاه به فرماندهی فراخوانده شدند و تا صبح بر روی برنامه پروازی، نوع ماموریت و مشخص نمودن اهدافی که باید هدف قرار بگیرد، کار کردند.

در همین حین کلیه خدمه فنی تا صبح بیدار بودند تا بمب‌های MK82/83/84، بمب‌های خوشه‌ای، موشک‌های ماوریک، موشک‌های حرارتی و موشک‌های راداری را بر روی جنگنده‌ها باز کنند.

پس از اولین واکنش دلیرانه نیروی هوایی ارتش به جنگنده‌های عراقی، به فاصله کمتر  از 10 ساعت، نیروی هوایی ایران در یکی از بی‌نظیرترین عملیات‌های هوایی جهان در قالب عملیات کمان 99، دویست فروند هواپیمای جنگنده بمب‌افکن را به پرواز در آورد و با عبور 140 فروند آنها از مرز، تمامی پایگاه‌های هوایی عراق، به جز پایگاه الولید را مورد هدف قرار داد و خواب را به چشم صدامیان حرام کرد. با انجام  عملیات کمان 99 تنها با گذشت 12 ساعت از آغاز جنگ نیروی هوایی عراق عملاً بخش عمده‌ای از توان هوایی خود را از دست داد.

مواضع دشمن پس از عملیات

تمامی اهداف از پیش تعیین شده در خاک عراق کوبیده شد و هیچ منطقه عملیاتی از قلم نیفتاد. در این عملیات، پایگاه‌های هوایی الرشید بغداد، کوت در استان العماره، موصل در استان نینوا، ناصریه در استان ذیقار، شعیبه در استان بصره، پایگاه هوایی کرکوک در استان کرکوک، پایگاه‌های هوایی حبانیه شامل دو پایگاه تموز و هضبه در غرب بغداد، پایگاه هوایی ام‌القصر، “فرودگاه بین‌المللی بغداد” و “فرودگاه المثنی”، توسط بمب‌افکن‌های ایرانی بمباران شد.

با انجام این عملیات، نیروی هوایی عراق بیش از 55 درصد از توان خود را از دست داد و تا مدت‌ها پایگاه‌های هوایی آنان قادر به استفاده از تمام یا بخشی از توان خود نبودند. “پایگاه هوایی الرشید” به عنوان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های هوایی عراق، تا 69 روز نتوانست عملیاتی شود.

چرا این عملیات کمان 99 نام گرفت؟

قرار شد نام عملیات “کمان ۹۹ “باشد که نمادی از فرستادن آتش خشم ملت ایران به سوی متجاوز بود به این معنی که تیری در چله کمان گذاشته می‌شود و تا دور دست‌ترین نقاط عراق رها می‌شود، تا یادآور حماسه آرش کمانگیر در دفاع از مرزهای ایران باشد. عدد ۹۹ نیز از شمار صفحات طرح عملیاتی کمان گرفته شده بود.

وضعیت دشمن قبل از عملیات
نیروی هوایی عراق صاحب هواپیماهای جنگنده بمب افکن و جنگنده رهگیر بسیار بود که در برآوردهای اطلاعاتی به آنها اشاره شد ولی به طور کلی در آغاز جنگ تعداد اقلام عمده رزمی نیروی هوایی عراق به شرح زیر بوده است:
607 فروند هواپیما
169 فروند هلیکوپتر
775 دستگاه پرتاب کننده موشک های زمین به هوا
713 عراده توپ های پدافند هوایی
116 دستگاه رادارهای اخطار اولیه و ارتفاع یاب و کنترل آتش.
وضعیت نیروهای خودی
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در آن زمان تنها نیرویی بود که در برابر یورش ارتش عراق قرار گرفت.
در این عملیات که عمده ترین عملیات تاکتیکی هوایی در عرف هوانوردی نظامی جهان محسوب می شود، نیروی هوایی ایران از هواپیمای جنگنده بمب افکن برای بمباران سود جست.
اجرا و هدایت عملیات
در آستانه طلوع آفتاب صبح یکم مهرماه 59 با ابلاغ رمز کمان – 99 هواپیماهای جنگنده بمب افکن و شکاری رهگیر نیروی هوایی در هفت پایگاه هوایی کشور به غرش در آمدند و باندهای پروازی را پشت سر نهادند و هر گروه با بهره گیری از سوختگیری هوایی برای انهدام هدف های دور دست و یا بدون عملیات سوخت گیری در هوا، فضای کشور عراق را شکافتند و در نوردیدند و اهداف خود را در سراسر خاک عراق در هم کوبیدند. اهدافی که در داخل پایگاه های هوایی دشمن مورد توجه خلبانان بود شامل باندهای پروازی، پناهگاه های هواپیماها، راه های خزش، انبارهای مهمات، انبارهای آمادگی و قطعات پشتیبانی کننده هواپیماها، مخازن سوخت هواپیماها و خودروها، رادارهای هدایت کننده هواپیماها، برج های مراقبت کنترل، سیستم های فرماندهی کنترل پایگاه ها و مراکز مخابراتی و انواع آنتن های آن بود.
اما نقاطی از دشمن که مورد هدف قرار گرفت:
الف) 48 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن تایگر اف – 5 یی پایگاه هوایی موصل در بخش شمال عراق در استان نینوا را در هم کوبیدند.
ب) 16 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن فانتوم اف – 4 یی پایگاه کوت در استان میسان (العماره) عراق را در هم کوبیدند.
ج) 40 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن تایگر اف – 5 پایگاه هوایی ناصریه را در استان ذیقار عراق در هم کوبیدند.
د) 12 فروند هواپیمای فانتوم اف – 4 یی پایگاه هوایی شعیبیه در استان بصره عراق را در هم کوبیدند.
ه) 12 فروند هواپیمای فانتوم اف -4 یی پایگاه هوایی الرشید در جوار بغداد را در هم کوبیدند.
و) پایگاه های هوایی حبانیه شامل تموز و هضبه در غرب بغداد، فرودگاه بین المللی بغداد، پایگاه هوایی کرکوک در استان کرکوک، فرودگاه المثنی و برخی فرودگاه های دیگر در امواج بعدی حملات هوایی بمباران شدند.
در موج دوم حملات هوایی پایگاه یکم شکاری با 50 درصد از هواپیماهای آماده و پایگاه دوم شکاری نیز با 50 درصد از هواپیماهای آماده، حمله ور شدند.

انهدام پالایشگاه‌های عراق
طرّاحان عملیات هوایی بر این عقیده بودند که با قطع تولید فرآورده‌های نفتی، نیروهای زرهی ارتش عراق در خاک ج.ا.ا زمین‌گیر خواهند شد و از پیشروی بیشتر باز خواهند ماند.
زمان عملیات
” زمان عملیات بنا به پیشنهاد معاون عملیاتی وقت نیروی هوایی سرهنگ خلبان محمود قیدیان و پذیرش فرماندۀ وقت نیروی هوایی سرهنگ خلبان جواد فکوری، روز دوّم جنگ یعنی یکم مهر ماه تعیین گردید.” عملیات تهاجم ارتش عراق در داخل خاک کشور ج.ا.ا ظرف چند روز متوقّف گردید. در طول جنگ نیز بارها پالایشگاه‌های نفت عراق هدف بمباران‌های هوایی قرار گرفت، اما هر بار با دید متفاوتی نسبت به نخستین طرحی که نوشته شده بود.
رمز عملیات
رمز عملیات همان «کمان-99» بود، اگرچه هر گروه پروازی برای خود قرار و مدارهای رمزی جداگانه داشتند.
منطقۀ عملیات
سراسر سرزمین و آسمان کشور عراق، منطقۀ عملیات به حساب می‌آمد و تنها نقصانی که این امر داشت، نا کافی بودن امکانات عملیات جستجو و نجات خلبانان بود که تنها برای اهداف نزدیک مرز می‌توانست جوابگو باشد.
اهداف عملیات
برابر برآوردی که از وضعیت سامانه‌های نفتی عراق در دست بود، تولید فرآورده‌های نفتی آن دولت را از وارد کردن مواد نفتی بی نیاز کرده بود یعنی تولید داخلی تکاپوی نیاز ارتش و سازمان‌های صنعتی و مردم عراق را داشت. بنابر این اگر پالایشگاه‌های این کشور مورد بمباران‌های هوایی قرار می‌گرفتند و وضعیت ترابری عراق (حمل و نقل) در این کشور با اختلال روبرو می‌شد، کندی حرکت ماشین جنگی عراق را بدنبال داشت که این اتّفاق برای ارتش جمهوری اسلامی ایران بسیار مفید جلوه می‌نمود.
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران این استراتژی را در آغاز جنگ اتّخاذ نمود تا بتواند زمان را در اختیار گیرد و زمان از دست رفته را باز گردانیده تا واحدهای زمینی خط تماس روشن و قابل کنترلی را در برابر ارتش عراق در خوزستان تعریف نمایند.
الف) انهدام پالایشگاه‌ها: بمنظور توقّف تولید فرآورده‌های نفتی وغیرفعّال نمودن تجهیزات نظامی این کشور انجام می‌شد.
ب) انهدام مراکز استخراج نفت خام به منظور کاهش تولید و صدور نفت خام در کشور عراق باعث کسری بودجه در اعتبارات جنگ شده و حکومت عراق مجبور به استقراض خارجی می‌گردید. در نهایت میل جنگیدن در سران حکومت و سربازان عراقی از بین می‌رفت.
ج) انهدام تلمبه خانه‌های نفتی قطع صدور نفت خام عراق به اروپا از طریق خط لوله‌ای که به بندر «یوموتالیک» در ساحل دریای مدیترانه در خاک ترکیه را به‏دنبال داشت که سالانه بالغ بر 35 میلیون تن نفت می‌شد. با این تدبیر عراق نمی‏توانست به تعهّدات بین‏المللی خود با ترکیه و اروپا عمل کند و پشتیبانی کشورهای بیگانه از ارتش عراق کاسته می‌شد.
بنا بر اظهارات آقای «بولینت بن گل» وزیر انرژی آنزمان ترکیه در ششم مهر ماه سال 1359 در مصاحبه با “خبرگزاری رویتر” و گزارشات سایر خبرگزاری‏ها از بغداد سالانه 35 میلیون تن نفت عراق از طریق خط لوله به بندر «یوموتالیک» در ساحل مدیترانه در خاک ترکیه پمپ می‏شد که در آن روز اعلام گردید که این حجم انتقال نفت به اروپا متوقّف شده است. از طرفی درفاصلۀ 30 روز نشانه‏های کاهش تحرّک در تانک‏ها و حملات هوایی هواپیماهای عراق مشاهده شد. برابر گزارشات بعد از پرواز خلبانان در این عملیات “140فروندی (کمان 99)”حدود 50 درصد پالایشگاه‏ها و مراکز نفتی عراق صدمه دیده بودند و خبرگزاری‏ها صدور نفت عراق از 5/3 میلیون بشکه در روز به 000/250 بشکه کاهش یافته بود و واردات نفت برای تأمین نیازهای ارتش از طریق کاروان‏های تریلر و کامیون‏های حامل تانکر نفت انجام می‏شد.

منایع : خبرنگاران جوان ، تبیان ، پایگاه اطلاع رسانی ارتش