مسجد تاریخی گوهرشاد

مسجد گوهرشاد + تصاویر

مسجد گوهرشاد در مشهد در جنوب حرم علی بن موسی الرضا به دستور گوهرشادبیگم همسر شاهرخ ساخته شد.در ادامه تصاویری از این مسجد را می‌بینید؛

مسجد گوهرشاد، یکی از بناهای باشکوه و باستانی عهد تیموری است که در اوایل قرن نهم هجری قمری بنا شده است.
این اثر هنری، نتیجه نبوغ و هنرِ هنرمندان و معماران ایرانی است. پروفسور «اوپهام» از خاورشناسان مشهور، عنوان هشتمین بنای زیبای جهان را به مسجد تاریخی گوهرشاد داده است.
این بنای تاریخی در جنوب حرم مطهر رضوی قرار دارد و به رواق‌‌های دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است.این مسجد به دستور بانو گوهرشاد،دختر امیر غیاث‌الدین ترخان از امرای جغتایی، همسر شاهرخ،فرزند امیر تیمور گورکانی در سال ۸۲۱قمری توسط معمار معروف ایرانی، قوام‌الدین شیرازی، با به‌کارگیری سبک معماری دوران تیموری ساخته شد. ساختن مسجد حدود دوازده سال به طول انجامید.
در تاریخ آمده است که پس از اتمام بنای مسجد، بانو گوهرشاد از سران ممالک اسلامی دعوت نمود تا در جشن افتتاح مسجد شرکت کنند. شاهرخ، همسر گوهرشاد برای شرکت در جشن از هرات به مشهد آمد و قندیلی به وزن سه هزار مثقال طلا به روضه‌ی منوّره اهدا نمود.
تاریخ بنای مسجد گوهرشاد در سه نقطه از ایوان جنوبی(ایوان مقصوره) دیده می‌شود؛ یکی در پایان کتیبه‌ی بایسنقری در سمت چپ ایوان مقصوره، دیگری در کتیبه‌ی سمت راست ایوان به خط ثلث و سوم در قسمت داخل پایه‌ی شرقی ایوان. نام معمار مسجد نیز در سمت چپِ پایه‌ی ایوان جنوبی مسجد(ایوان مقصوره) زیر کتیبه‌ی بایسنقر نوشته شده است.
بنای عظیم مسجد، به شیوه‌ی معماری مشرق زمین به صورت حجیم‌سازی و سازه‌ی چهار ایوانی با آجرها و مصالح ساختمانی قرن نهم ساخته شده و می‌توان گفت یکی از شاهکارهای معماری دنیاست. طاق‌‌های گنبدی‌شکل مسجد و مناره‌‌های آن با ویژگی و تزئینات خاص و با استفاده از سبک مقرنس، هم‌چنین نقوش و خطوط دیوار بر روی زمینه‌‌ی گچی و معرق‌کاری ممتاز عصر تیموری، جلوه‌‌های بی‌نظیری از هنر ایرانی را در قلب حرم مطهر به نمایش گذاشته است.این بنای باستانی، نمونه‌ی کامل و برجسته‌ی هنر ایرانی به شمار می‌رود که تمام خصوصیات و ویژگی‌‌های معماری سنّتی در آن به‌کار رفته است.به‌ویژه ایوان جنوبی مسجد به نام ایوان مقصوره، با حدود ۵۰۰مترمربع مساحت، ۳۷متر طول و ۵/۲۵متر ارتفاع، از باشکوه‌ترین ایوان‌‌های مسجد است.ضلع‌های مسجد، همه با کاشی‌‌های معرق نفیس آراسته شده و در تمام دیوارها و غرفه‌‌های آن اسماءالله و آیات قرآن و احادیثی که بعضی مربوط به مسجد است، وجود دارد.
کتیبه‌ی ممتاز و تاریخی بایسنقر(فرزند گوهرشاد) که از بهترین ثلث‌نویسان عهد تیموری بوده، با زیباترین خطوط ثلث بر پیشانی ایوان مقصوره خودنمایی می‌کند و تاریخ بنای مسجد بر کاشی معرق، در این کتیبه به چشم می‌خورد.محراب، یک‌پارچه از سنگ مرمر با تزئینات و کنده‌کاری و کتیبه‌ای در میان مقرنس‌کاری‌‌های آن و نمایان‌گر هنر آن دوران است.
منبر صاحب الزمان(عج) واقع در کنار محراب ایوان مقصوره، از لحاظ قدمت حائز اهمیت است.این منبر نفیس، از چوب گردو و گلابی با شیوه‌ی منبت‌کاری و قلم‌زنی بدون به‌کاررفتن میخ در آن، به دست پرتوان استاد محمد نجار خراسانی، منبت‌کار معروف عصر فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده و دارای ۵/۷مترارتفاع و چهارده پله است. منبر صاحب الزمان(عج) در سال ۱۳۲۵ شمسی توسط مرحوم استاد حیدر نیکنام گلپایگانی مرمّت شد.
گنبد رفیع مسجد بر فراز ایوان مقصوره، بر عظمت این بنا افزوده است. ارتفاع گنبد حدود ۴۱متر و فضای خالی بین دو پوشش گنبد، ۱۰متر است. سطح خارجی آن با آجر لعاب‌دار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شده است.در دو طرف این ایوان، دو مناره هر کدام به ارتفاع ۴۳متر از کف مسجد ساخته شده و دارای کتیبه‌‌هایی چند است. مسجد گوهرشاد صحنی به وسعت ۲۸۰۰مترمربع دارد و زیربنای آن ۹۴۱۰متر مربع است.
بنای مسجد شامل هشت ایوان بزرگ و هفت شبستان است. گنبدخانه‌ی پشت ایوان مقصوره، با شبستان‌‌های یک طبقه، بخش‌‌های مختلف مسجد را به‌هم ربط می‌دهد.ایوان جنوبی، ایوان مقصوره نام دارد و ایوان شمالی، معروف به ایوان دارالسیاده است. ایوان شرقی، ایوان اعتکاف نامیده می‌شود و ایوان غربی، ایوان شیخ بهاءالدین نام‌گذاری شده است.
نام بانو گوهرشاد، بانی مسجد، در ایوان شمالی مسجد (ایوان دارالسیاده) بر کاشی معرق به رنگ زرد و خط ثلث نوشته شده است. این ایوان با معرق‌کاری زیبایی تزئین شده و بر سردَر ورودی آن به رواق دارالسیاده، پنجره‌ای از نقره از آثار عهد قاجاریه نصب شده است.دو ایوان شرقی و غربی مسجد گوهرشاد، با معرق‌کاری ممتاز و کتیبه‌‌هایی به خط ثلث، مسجد را به رواق امام خمینی(ره) و بست شیخ بهاءالدین مرتبط می‌کند.
این مسجد در طول زمان بر اثر عوامل طیبعی و انسانی صدمات زیادی دیده است؛ از جمله در زمین‌لرزه‌ی سال ۱۰۸۴ه‌ق، ایوان مقصوره صدماتی دید که مورد بازسازی قرار گرفت.مرمت‌‌های دیگر مسجد، پس از گلوله باران روس‌‌ها در سال ۱۳۳۰ه.ق بود که به صدمه دیدن گنبد و ایوان‌‌های مسجد انجامید. گنبد و ایوان مقصوره و ایوان‌‌های شرقی و غربی مسجد نیز در سال ۱۳۳۹ه‌ق مورد بازسازی اساسی قرار گرفت.

منبع : آستان نیوز